زمان تقریبی مطالعه: 2 دقیقه
 

شک در مقتضی (اصول)





شک در مقتضی، شک در بقای چیزی، به واسطه شک در قابلیت استمرار آن است.


۱ - تعریف



شک در مقتضی، مقابل شک در رافع بوده و عبارت است از شک در بقای چیزی (مستصحب) به دلیل شک در قابلیت و استعداد ذاتی آن برای ادامه وجود.

۲ - توضیح



گاهی شک در بقای مستصحب (موضوع یا حکم)، از شک در وجود مقتضی سرچشمه می‌گیرد؛ یعنی با قطع نظر از عروض موانع، شک وجود دارد که آیا این شیء قابلیت استمرار وجود را دارد یا نه؛ برای مثال، کلمه «یوم» اسم است برای مدت زمان بین طلوع و غروب خورشید و وقتی آخرین لحظه آن سپری شد، جای خود را به شب می‌دهد، اما نزدیک غروب بر اثر ابری بودن هوا شک می‌شود که روز باقی است یا منقضی شده، چون تردید وجود دارد که بیش از این قابلیت بقا را دارد یا قابلیت آن به پایان رسیده است. مثال دیگر این که، در ادله آمده است شخص مغبون، حق خیار غبن دارد، ولی ادله در فوریت یا استمرار آن خیار ظهور ندارد، بلکه قدر متیقن از ادله، حمل آن بر فوریت است، اما این که در زمان‌های بعد غیر از اولین زمان نیز این خیار موجود است یا نه، دلیل بر بقای آن وجود ندارد؛ پس شک در بقای خیار غبن از نوع شک در مقتضی است.
[۲] انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، ج۲، ص۵۵۸.
[۳] کوثرانی، محمود، الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة، ص۵۴.
[۶] محمدی، علی، شرح رسائل، ج۵، ص۷۸.
[۱۰] فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص (۲۴۷-۲۴۶).


۳ - عناوین مرتبط



استصحاب با شک در مقتضی.

۴ - پانویس


 
۱. مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج۲، ص۲۷۷.    
۲. انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، ج۲، ص۵۵۸.
۳. کوثرانی، محمود، الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة، ص۵۴.
۴. نائینی، محمد حسین، فوائد الاصول، ج۴، ص۳۱۹.    
۵. روحانی، محمد، منتقی الاصول، ج۶، ص۱۶.    
۶. محمدی، علی، شرح رسائل، ج۵، ص۷۸.
۷. صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، ج۱، ص۱۴۴.    
۸. صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، ج۱، ص۴۳۵.    
۹. نائینی، محمد حسین، اجود التقریرات، ج۲، ص۳۵۵.    
۱۰. فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص (۲۴۷-۲۴۶).
۱۱. حکیم، محمد سعید، المحکم فی اصول الفقه، ج۵، ص۶۹.    


۵ - منبع


فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوين توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، برگرفته از مقاله «شک در مقتضی».


رده‌های این صفحه : استصحاب | اصول عملیه | اصول فقه | مباحث شک




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.